Sirkadiyen Ritim Nedir? Nasıl Ölçülür? Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?

Sirkadiyen ritim; vücudun biyolojik saati olarak nitelendirilen, vücut hormonlarının düzenlenmesi ve kimyasal üretim metabolizmasının dengelenmesi işlevini yerine getiren ana saat olarak tanımlanmaktadır.

Sirkadiyen Ritim Nedir? Nasıl Ölçülür?

Usta saat şeklinde nitelendirilen sirkadiyen ritim, vücudun kendi saatidir ve hem dinlenme hem de çalışma sürecinin doğal olarak ayarlanması anlamına gelmektedir. Vücudun ana saati ya da biyolojik saati şeklinde tanımlayabileceğimiz bu durum, uyku zamanı gelince uyumayı ve gerektiği zaman uyanmayı sağlayan bir etkendir. Vücudumuz sürekli çalışan bir makine gibidir. Kendi düzeni bulunmaktadır. Beyindeki özel hücreler 24 saatlik bir dilim içerisinde kendi üretimlerini ayarlarlar. Bunların her biri sirkadiyen ritim sayesinde olmaktadır. Vücudumuzun çalışma sistemi ve kimyasal ayrıntıları her ne kadar karmaşık gibi görünse de asıl olarak bunu kendi kendine işleyen ve ayarlayan bir düzene sahibizdir.

Sirkadiyen ritimler kendi kendine gelişebileceği gibi birtakım dış etkenlerden de etkilenebilirler. Bu cümleyi örneklendirecek olursak ışık bunlardan biridir. Siz uyumak isterken, odanıza doğan güneş sizi uyandırabilir. Bu durumda vücudunuzun biyolojik saati yeniden ayarlanabilir duruma gelmektedir. Sirkadiyen ritim genel olarak 24 saat olarak ölçülür fakat bu kişiden kişiye değişkenlik gösterebilir. Biyolojik ritimlerin bir parçası olan sirkadiyen ritim; insanların uyku ve uyanıklık döngüsü şeklinde yorumlanmaktadır. Bunun yanında kan basıncı, vücut ısısındaki dalgalanmalar be birtakım hormonların salgılanması bu ritim üzerinden sağlanmaktadır. Yani genel bir çerçevede kişinin gece-gündüz sürecinin ayarlanmasını sağlayan denge olarak da nitelendirebiliriz.

Sirkadiyen Ritim Mekanizması Nasıl İşler?

Sirkadiyen saat olarak tanımlayabileceğimiz bu sistemin iki ana özelliği bulunmaktadır. İlk özellik olarak sirkadiyen ritim; çevresel değişimlere karşı değil, endojen bir şekilde oluşturulan ritimlerdir. Yani çevresel herhangi bir uyarı olmadığı zamanda canlı da bu durum devamlılığını göstermektedir. İkinci özelliği ise bu ritimler endojen olarak salınmasında rağmen ışık ve beslenme gibi birtakım etkenler ile düzenlenebilmektedir.

Vücudun genel bir parçası olan sirkadiyen ritim 3 bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm ritim oluşturucu yani sirkadiyen osilatördür. İkinci bölüm çevresel ritim meydana getiren ipuçlarını ritim oluşturarak ileten etkileşimler ve son olarak üçüncü bölüm olarak davranışsal ve fizyolojik ritimlerin oluşmasını sağlayan ve düzenleyen çıktılardır. Tam olarak vücudun döbgüsü ve ana saati bu şekilde oluşmaktadır.

Sirkadiyen Ritim ve Beslenme

Vücudumuzun biyolojik saati ile beslenme arasında bir bağ bulunmaktadır. Sirkadiyen ritim açlığın hissedilmesini, yemek yemenizi tetikleyen bir etkileşimdir. Sık sık yemek yemek bir problemdir. Sirkadiyen ritim sayesinde ne zaman yemek yemeniz gerektiğini anlayabilirsiniz. Bu ritmin korunması ve düzenlenmesi, besin tüketiminin ayarlanmasına yardımcı olur ve kişinin gereksiz kilo alımını önler.

Sirkadiyen Ritim Bozukluğu Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Bu durum çevresel ve sosyal etkilere bağlı olarak uyku-uyanıklık ritminin bozulması anlamına gelmektedir. Genel olarak sirkadiyen ritim bozukluğu olan kişilerde uykuya dalma problemleri meydana gelmektedir. Düzensiz uyku durumları, yanlış zamanda uyku gelmesi gibi durumlardır. Gece ve gündüz döngüsünün yanlış hesaplanması bu durumun oluşuma sebebiyet verir. Davranış değişiklikleri, melatonin ve ışık kutuları sirkadiyen ritim tedavisi için kullanılmaktadır. Bir doktor ile iletişime geçerek bu durumun düzeltilmesi sağlanabilmektedir.